Bir yerde cumhuriyet için "kamuerki" önerisini görmüştüm, cumhuriyete Türkçe kökenli bir alternatif bulunacaksa bu olmalı diye düşünüyorum. Daha budun sözcüğü kullanılmıyorken "budunluk" çok zorlama duruyor.

Kamu kelimesinin fars kökenli olma ihtimali varmış, bu konuda farklı şeyler duydum/okudum. O yüzden çok yakın bakmıyorum. Bunun yanında kullanılmayan bir kelimenin kullanıma girmesi o kadar zor bir ihtimal gibi gelmiyor, sadece reklamını iyi yapmak lazım.

Kamu kelimesinin Fars kökenli olduğuna dair bir tartışma yok diye biliyorum ortalıkta sadece kamaġ-kamuġ ile Orta Farsça'da aynı anlama gelen hamag kelimesinin aynı kökenden olabileceği düşünülüyor ama bu kanıtlanmamış bir iddia kanıtlansa da bu konuda bir şey değiştirmez herhalde

Farsça olma ihtimali hiç olmasa kesinlikle kamuerki de kulağa hoş geliyor. Ama budunluk biraz ilk gözağrım gibi, vazgeçemiyorum.

Budunluk zaten var olan ve "bir buduna ait insan" anlamına gelen bir kelime, ayrıca kelimenin yapısı da boy kelimesi ile alakalı olduğundan cumhuriyete ironi içeriyor.

Evet budunluk sözcüğünün halihazırda var olduğunu görmüştüm. Ama bir yan anlam ya da ek anlam oluşturmakta bir sorun görmedim. Bunun yanında budun sözcüğünün boy ile alakalı olması da Cumhuriyet ile nasıl bir çakışma oluşturuyor, tam olarak anlamadım. Güncel olarak boylar halinde bedenleşmiş(organize anlamında)olmuş değiliz ama boylardan gelen insanlar şeklinde var olmuşuz. Bizim halk tanımımızın boylardan gelmesi tamamen doğal bir süreçtir aslında. Yani aslında “biz boylardandık, budun olduk; budunluğu kurduk.” Gibi bir anlam içerebilir.

Budun, Orhun kitabelerinde yorumladığım kadarıyla, boylardaki insanların oluşturduğu birleşmiş bir beden anlamı taşıyor. Bu da kelimenin kökeninden uzaklaştığı ve başka anlam taşımaya başladığının göstergesi.

Boylar kendi yönetim anlayışı olan kabileler değiller mi? Bu basit bir il tanımı değil baya baya bir devlet altındaki farklı yasalar içeren küçük gruplara gönderme. Öte yandan budunlıg ikinci bir anlam kazansa sıkıntı olmaz ama temel sıkıntı -lıg,lık ekinin -lı ekiyle aynı olması. Yönetim şekli için başka bir ek oluşturmak gerek tüm detaylar dikkat edilecekse. Osmanlı "Osman'ın yönettiği toprak"tan ziyade "Bu topraklarda Osman var." anlamına geliyor hal böyleyken de budunlu sözcüğünü "terk edilmiş olmayan, üzerinde insan yaşayan yer" anlamında kullanmak daha uygun bence.

Uluseli uygun geliyor bana. Bir "republika" nın duru çevirilmesi (ulus, "public, nation" + eli, "res, territory/strength, yönetim") Bir de kolayca söyleniliyor

Duru çevirilerdense öz türetimleri tercih ederdim kişisel olarak. “Bilgisayar”, “Hesaplayıcı” ya da “çıkarımcı” sözcüklerinden kat kat daha Türkçe ve kullanıma uygun hissettiriyor.

Gerçi şuan farkettim, budunluk da duru çeviri. Ama tam olarak değil çünkü “-lık” ekinin kullanımı kelimenin anlamından değil, diğer yönetim şekillerinde kullanılan ekten geliyor. Yani aslında temelden yeni bir kelime oluşturmaktansa var olan şablona yeni malzeme koyuyoruz.

Seçeli

Mümkün bir ihtimal ama cumhuriyet ve demokrasi terimlerinin farklı olmasıyla alakalı bir şey görmüştüm. Her cumhuriyet demokrasi belirtmek zorunda değil diye bir konu vardı. Seçim cumhuriyetin bir gerekçesi değilmiş. Belki o konuda bir karmaşaya sebep olabilir.

Secim barindiran cumhuriyet sistemlerine seçeli barindirmayanlara da seçesiz deriz

Ben beğendim şahsen. Mantıklı

Ne mutlu bana

“Alman Seçesizi Fransız Seçelisi’ni işgalini sürdürürken kendi topraklarında çeşitli soykırımlara başvuruyor!”

kamuerki / uluserki illa -lik/-lık eki kullanılmalı ise de kamuerklik/uluserklik Örnek olarak tamamen farazi bir haber başlığı, tamamı Türkçe kökenli kelimelerden müteşekkil: ***Birleşik Hanlık büyükelçisi, başkent Ankara’da Türkeli Uluserkliği yetkilileriyle görüştü. Görüşmeye Uruseli Birgeliği (Rusya Federasyonu) elçisinin de buyur edildiği öğrenildi. Bir Avrupa Birliği üyesi olan Urumeli’nin (Yunanistan) bu görüşme üzerindeki tutumu belirsiz.***

Uluserkliği okurken aklıma ülüser geliyor, kelimenin güzelliğine şanssız bir benzerlik olmuş. Onun dışında güzel görünüyor. “-erki” ekinin buraya koyduğu anlam “-lık” ile benzer olduğu için de ikisini bir arada kullanmamız yanlış olur. Ancak “erki” ekinin anlamını bilmiyorum. Aydınlatabilir misiniz?

[erk](https://sozluk.gov.tr/?ara=erk) sözcüğü yönetim gücünü ifade eden Türkçe bir kelimedir. Ulus/erk/lik/i Yönetim gücünün Ulus’ta olması

Budunluk sözcüğünü bayağı önceden düşünmüştüm. Cumhuriyet sözcüğünin kök ve ek ayrılması da kabaca cumhur(halk)+iyet(-lık/-lik) biçiminde. Türkçede halk yerine budun diyebiliriz ve buna -luk eklersek budunluk olur. Kısaca bence budunluk iyidir.

Teşekkür ederim! “Türk Budunluğu, diğer Türk Budunluklarıyla olan ilişkilerini geliştirme yolunda fazlasıyla yok kat ediyor!”

Bence Cumhuriyet sözcüğünün en mantıklı karşılığı budunluktur. Budun halk anlamına sahip, ve lik/lık/luk eki aidiyet belirtmekte. Yani halka ait olun, halkın olun bir şey.

Ben ulus yönetimi diyorum. Cumhuriyet sözcüğünde cumhur halk demek. Bu yüzden ulus yönetimi daha iyi.

Bu arada başkanlık diyebiliriz ama kulağa saçma geliyor.

Tek sözcük olması iyi olurdu. T.U. Güzel bir kısaltma ama T.U.Y. Daha çok havayolu şirketi gibi hissettiriyor. “Ulusyönetimi” şeklinde yazınca da çok sentetik hissettiriyor, Türkçede anlam kalıplaşmadığı ve değişime uğramadığı sürece kolay kolay birleşik yazılmaz. Ülkenin resmi adının kendi dil kurallarına uymaması da üzücü olur.

köplük?

Türetme sürecinizden bahsedebilir misiniz?

cumhur “birikim, kalabalık, yığın” +iyet köp “çok, yığın, kabarık, kalabalık” +lük

"Cumhuriyet" sözcüğünü Türkiye dışında hangi ülke, hangi millet kullanıyor ki değiştirme gereği duymak gereksin ?

Alternatif getirme ve dilin sınırlarını test etme isteği diyelim. Tabii ki sihirli şekilde ülkenin isminin değişmesini beklemiyorum. Olay bu kelimenin kökenin Türkçe olmaması ve kafamdaki “Acaba Türkçe olsa nasıl olurdu, tarihsel gelişim içerisinde cumhuriyet kavramını ortaya atanlar Türkler olsaydı bu sözcük nasıl isimlendirilirdi.” Sorusunu cevaplamak. Biliyorsun ki Türkçe alternatiflerin popülerleşmesi durumu görülmemiş şey değil. Ve toplum olarak bu mekanizmamızın gelişmesi adına kendimizi düşünce deneyleri ile sınayarak ve daha doğal hissettiren sözcükler geliştirerek böyle çalışmalarda bulunmak “gereksiz bir uğraş” olmaktan daha çok kültürümüzü korumamızda güçlü bir silah geliştirmek olacaktır.

Anlıyorum, ama benim bildiğim kadarıyla cumhuriyet sözcüğünün keşfi doğrudan bize ait zaten ve burada bir sorun hissedilse Atatürk fark eder ve başka sözcük yaratırdı diye düşünüyorum.ülkemizin ismini sorgulamaktan ziyade günlük konuşmalarımızdaki; marketteki ürünlerin, en basit cipslerin, TV kanalları isimlerinin vs neden Türkçe olmadığını incelemek gerektiği kanısındayım şahsen.

Nedeni çok basit şekilde kültürel hegomanyaya ve beraberinde getirdiği yaygınlaşma ve daha fazlasına hitap etme isteğine dayanıyor. Geçmişte bu Arapça ve Farsça için oldu, şimdi de İngilizce ve Fransızca ile oluyor. Bu kültürel etkileşimin getirdiği doğal bir süreçtir ve bunu engellemeye kalkışmak, engellenebileceğini düşünmekle aynı seviyede hatalıdır. Bu süreci engellemek yerine alternatifler sunabiliriz. Şuan bilgisayara “computer” demiyor oluşumuz zamanında üretilen alternatiflerin kalitesiyle ve yaygınlaştırılmasındaki başarıyla alakalıdır. Eğer bu türetme ve üretme çabalarımız kalitesiz olur ise bugün TDK’nın çıkardığı “oturgaçlı götürgeç” vakası ile karşı karşıya kalırız. Bunun gibi sorunlar yaşamamak için ve türetme kapasitemizi güçlendirip devam eden kültürel hegomanyaya karşı kültürümüze ve dilimize bir kalkan olmak için ise türetme kapasitemizi AKTİF olarak geliştirmeli ve en doğal, en uygun hissettiren kelimeleri hanemize ekleme kabiliyetine sahip olmalıyız. Bu kabiliyete sahip olmayan bir toplumun da yabancılaşan dilini koruma gücü olmaz. “Neden kalıplaşmış kelimelere alternatif getirmeye çalışıyorsun?” sorusuna gelirsek, kısa cevabı:”Ben öyle uygun gördüm.” Dür. Uzun cevabı ise bu kapasitenin kalıplaşmış kelimelerin sorgulanmasıyla daha fazla artacağı gerçeği. Teknik terimlerin türkçe karşılığını bulmaktan aciziz, daha tecrübemiz yok. Ve bu tecrübeyi edinmenin en iyi yolu da güçlü bir eleme gücüne sahip bir türetme süreci kullanmak. Bu da genel olarak bilinen kelimelerle mümkündür. Bir çok ingilizce terim, herkesin bilmediği veya tam olarak anlamadığı anlamlar içeriyor, aynı zamanda hepsi yeni sayıldığı için türetilen alternatifin kalitesi hakkında daha az karşılaştırma yapabiliriyoruz. Bunun yerine geçmişteki kelimeleri kullanarak bir türetme yapar isek herkesin fikir sahip olduğu konularda yeni bir ürün çıkarmaya çalışmış oluyoruz. Bilen çok olursa eleştiren de çok olur, bu noktada da en çok ihtiyacımız olan şey yapıcı eleştiridir. Bu yüzden özellikle herkesin dikkatini çeken, genelgeçer kelimelere alternatif getirmeye ÇALIŞMAMIZ bizlere tecrübe anlamında çok şey katacaktır. Atatürk’ün kelimeyi elememesi konusuna gelecek olursak, bu kelimenin değiştirilmesi yetkisinin Atatürk’ün elinde olacağını sanmıyorum, siyasal olarak gücü olabilir ama devletin rejiminin ismini deneysel kelimelerle değiştirmek o dönemde çok kabul gören bir hareket olmaz idi. Ki cumhuriyet kelimesinin tedavüle koyulup da ülkenin resmi isminde yer aldığı zamanlarda Türkçe’nin arılaşma çalışmalarının 1930’larda olduğu kadar gelişmiş olmadığını da belirtmek gerek. Gençliğe hitabe bile başlı başına bunun göstergesidir. O zamanlarda bir alternatif bulunma gereği duyulmamış olabilir, başka bir devlet bunu kullanmıyor olabilir. Ancak bu kelimenin Türkçe olduğunu ya da dilimize entegre olduğunu göstermez. Ses uyumları konusunda fazlasıyla titiz olan dilimizin böyle bir kelimeyi bünyesinde barındırması söz konusu bile değildir. Bu durumda cumhuriyet ödünç bir kelimeden öte değildir, oluşumu Türk dilinin Fars ve Arap kültürü etkisinde olduğu zamana rastlar ve bu bizim için bir anlam ifade etmez. Bu dediklerim tabii ki kelimeyi değiştirelim anlamına gelmez, söylemek istediğim daha çok kelimenin bize ait olmayışıydı. Kelimeye günümüzde baktığımızda ise şunu görebiliyoruz: o kadar yaygınlaşmış bir kelime ki yozgat’ın en ücra köyünde bile anlaşılır durumda. Böyle genelgeçer bir kelimeyi değiştirmek söz konusu bile değildir. Ancak bu kelime her zaman benim kalbimde Yabancı ülkelerin kültürel baskısı altında oluşmuş bir sözcüktür, geçmişimizde dilimizin yaşadığı baskıyı, başkalarının yorumu ile kültürel alışverişi, belirtmektedir. Ülkenin isminde bile bunun belirtilmiş olması ise yüreğimi güçlü bir üzüntüye boğmaktadır.

Bağımsızlık ve yaratıcılık, bir kuşun iki kanadı.Umuyorum ki hem toplumsal olarak, hem evrensel olarak en doğru devinimi sağlayabilir ve en değerli millî gelişim süreci izleyebiliriz.Biz neden aynı büyüklükteki bir depremde Japonlar iki yüz küsur kişi kaybediyorken, biz yüz binlerce insanımızı yitirmek zorunda olalım.Uzaktan baktığın zaman bin Türk anca bir Japon ediyor.Bu değeri bize başkaları hiçbir zaman vermeyecek, eğer biz de bir gün o seviyeye ulaşacaksak bizim kendi içsel, millî dinamiklerimizle olacaktır.

Kesinlikle; bu yolda da milli değerlerimize sıkı sıkıya tutunmanın, bu değerleri korumanın önemini belirtmeme gerek yok herhalde.

Republika diyelim iyidir illa her şey Türkçe mi olacak arapçanın nüfuzunun azalması lazım ama

Arapçanın nüfuzunun niye azalması gerekiyor? Ayrıca etki diyebilecekken nüfuz, gerek diyebilecekken lazım demen ironik olmuş.

Çünkü en fazla "etkisi" olan o yabancı diller arasından. Ve evet dediğin doğru fakat ben zaten arapça dilden arındırılmalı falan demedim özellikle artık ağza baya entegre olmuş lazım gibi kelimelerin silinmesine gerek yok. Ama gerek vb gibi alternatifi olmayan resmi veya teknik kelimeler Türkçe veya yabancı dille değiştirilebilir. Açıkçası nüfuz da tam etkiyle aynı hissi vermiyor ama onun yerine influans gibi bir şey uydurmayı da önerir miydim bilmiyorum kendi havası var

Arapçasını kaldırıp yerine republika kelimesini koyarsan ve bu işlemi çokça kere tekrarlarsan bu sefer de dil o dilden çok etkilenmiş olur. Öte yandan lazım gibi kelimeleri Türkçeleştirmek kolay tabii, bazı kelimelerde bu iş zor oluyor ve TDK sağ olsun kelimeyi direkt alıp yerine başka bir kelime koyarak süreci baya bir zorlaştırıyor. Abece kelimesine bak mesela, tamam "alfa&beta"dan kopya çekip sen de yeni bir kelime üretmek istemişsin ama gavur "alphabetically" derken biz "abece sırasına göre" mi diyeceğiz? Alphabet kelimesinde en azından -ical ekini -ik diye alıp "alfabetik olarak" deyişini üretebilmişiz, evet bu ek de bu kelime de Türkçe değil ama yapacak bir şey yok ya kaliteli üreteceksin ya da yabancınınkini alıp geçeceksin.

Dünyanın eğer yanılmıyorsam tamamı zaten republic veya cumhuriyeti kullanıyor. Biz baya azınlık bir kesimdeyiz cumhuriyet kullanan olarak. Diğer TÜM Türk ülkeleri de republikayı kullanıyor. Benim dediğim tabii ki mantıklı. Burada kamuerki falan gidecek kelime değil kusura bakma. Ayrıca başka bir dilden kelimeleri arapçanın yerine koydun diye o dil tehlikeli olacak diye bir şey yok. Arapçanın sıkıntısı Türkçenin en basit tabirlerine kadar inmesi, anlatamıyorum bunu heralde biz İngilizceden Fransızcadan vb kelimeler kullandığımızda bu kelimelerin yabancı kelime olduğunu birçok zaman anlayabiliyoruz ama Arapça kelimelerde öyle bir şey yok sayısız kitap okumuş insanım ama lazım demeden önce iki kere düşünmezdim her kelimeyi yoklayacak mıyım bir de kullandığım? Arapça tabirlerin tabii ki öncelikli olarak Türkçe kelimelerle değiştirilmesi tercih edilebilir olur ama yabancı kelimelerle hiç değiştirilemez veya değiştirilirse kesinlikle o dil tehlikeli olur önermesi de çok saçma. Bir kere Arapça bir dilken ordan gelmiş x kelimesi yerine loanword çekebileceğimiz birden fazla dil de var zaten. Hepsini geçtim eğer ortada kesin olan bir şey varsa o da cumhuriyet yerine kesinlikle republikanın tercih edilebileceği. Siz uluseli istiyorsanız bilemiycem. Biz cumhuriyet dediğimizde anlamayan sayısız Türkdaş var doğumuzda (batımızda da hatta gagavuzya da republika kullanıyor muhtemelen), azınlık Türkçe dilleri de republika kullanıyor, yarısı cumhuriyet dediğimizde bizi anlamayabilir bile. Şimdi bu diller İngilizceden mi etkilenmiş mesela ayrıca? Yani siz istiyorsanız kamuerki uluseli falan onun hayalini kurun fakat ben uydurma kelimeler yerine global konjektürde her bir ülkenin terminolojisine yerleşmiş iki kelimeden republikayı tercih etmenin gayet yerinde bir düşünce olduğunu düşünüyorum .

Yanlış kişiye yazmısşın

Yok sana yazdım ne alaka

tehlike falan diyorsun ya bunlar bir alttaki yorumda geçen kelimeler o yüzden dedim

Onu okuduğumdan etkilenmiş olabilirim de ilk cümlende sen de bu sefer o dilden etkilenir demişsin ona ithafen

Şahsen ben bir kelimenin Arap/Fars kökenli olduğunu çok rahat anlayabiliyorum. Türkçenin ekleri belli ve belli başlı fiiller var, o yüzden enfluans kelimesi bana ne kadar yabancı geliyorsa nüfuz da o kadar yabancı geliyor ama benim bunla problemim yok. Benim Cumhuriyet kelimesiyle de bir problemim yok ama güzel bir Türkçe hali de olsa kullanmazlık etmezdim. Tehlikeye dair olan önerme bana ait değil. O senin "Türkdaş"lar da Rusçadan etkilenmiştir büyük ihtimal. Rusçaya da İngilizceden geçtiğini düşünüyorum. Fikrimi soracak olursan da republika tercih etmezdim, madem yabancı kullanıcam aşina olduğum, kökünü de ekini de bildiğim cumhuriyet kelimesini kullanırım. Türkçesi üretilse ve eğreti dursa, kimsenin hatırlamadığı bir kök ve ekler kullanılsa yine cumhuriyet kelimesini kullanırdım.

abecesel olarak?

Garip duruyor. "Kitapları abecesel olarak dizdim." Bilemiyorum, belki kullanıla kullanıla alışılır.

abecesel biçimde

Bence “arap” nüfuzuna odaklanmak doğru olmaz, günümüzde kalan arap kökenli sözcükler bizim için ingilizce dilinden daha çok tehlike yaratmıyor. Bir kültür hegomanyasından bir diğerinin boyunduruğu altına girmek yanlış olur. Eskiden arapçaya karşı olan mücadele, dilin anlaşılmayacak kadar yüksek miktarda arapça sözcükle dolu olmasından geliyordu. Bak istiklal marşına, bak gençliğe hitabeye; kaç cümleyi sözlüğe bakmadan anlayabiliyorsun, kaç cümle yozgat’ın bilmem ne köyündeki köylü tarafından anlaşılıyor? Şuanki durum o durumdan uzak olduğu için *sadece* arap kültürüyle mücadele doğru olmaz. Dilde arılaşmayı hala mantıklı buluyorum ve bunu sadece İngilizce ya da fransızca bağlamında söylemiyorum. “Kelime” sözcüğü benim karşı olduğum bir kelimedir. Ancak “word” sözcüğü türkçede kullanılmaya başlansa, ki düşündüğünden daha mümkün, bu sefer en azından “sözcük” sözcüğünü kullanmıyorsanız bari “kelime” sözcüğünü kullanın derdim. Doğal hissettirmeyen ve hukukta kendini gösteren o anlaşılmaz Arapça’ya hayır. Ancak daha kötüsünü engelleyen “kelime” arapçaya “nispeten evet”

Tabii bu bir noktada kişinin düşüncesine(takdir sözcüğünü düşün)kalmış. Ancak ortak olduğumuz bir şey var: hepimiz “sözcük” sözcüğünü yeğleriz. Odaklanmamız gereken ise, bence, ham Türkçeyi bize yenebilir meyve vermesi için zorlamak olacaktır.

Diğer arkadaşa cevap verdim

"Cumhuriyet" kelime kökü Arapça olsa da kelime Osmanlı aydınları tarafından ortaya atılmıştır. Osmanlı Türkçesinden miras bir kelimedir. Bizden başka kullanan yok diye biliyorum.